ویژه نامه استاد بشر (به مناسبت بزرگداشت خواجه نصیر الدین طوسی و روز مهندس)

زندگینامه خواجه نصیر الدین طوسی(ره)

محمدبن محمد بن حسن، ملقب به استاد البشر و عقل حادی عشر، معروف به خواجه نصیرالدین طوسی از اعاظیم رجال قرن هفتم است، ایشان درسال 597 هـ ق، در طوس متولد شد. در کودکی علوم نقلی را از پدرش و معقول را از نزد دایی خویش و ریاضیات را از محمد حاسب ریاضی دان معروف آن عصر فراگرفت. محمدحاسب آنگاه که از طوس هجرت می کرد به پدر خواجه گفت: من آنچه می دانستم به او آموختم و اکنون سؤالاتی می کند که پاسخش را نمی دانم.

محقق جوان طوسی، برای فراگیری علوم و دانش تصمیم به سفر گرفت، می گیرد در آستانه سفر پدر ارجمند و دانشمند خویش را از دست داد. فقدان پدر گرچه غم بزرگی بود ولی عطش روحی و عشق و علاقه وافر او به کسب علم و دانش، خواجه را مصمم به هجرت بسوی مراکز علمی نمود. در نیشابور و ری و قم و اصفهان از اساتید بزرگی بهره گرفت.

امام سراج الدین، فریدالدین داماد نیشابوری، شیخ عطار نیشابوری، ابن میثم بحرانی و کمال الدین موصلی از اساتید وی بوده اند.

در عراق از اساتید برجسته ای چون معین الدین سالم فقیه بزرگ عصر بهره برد و به درجه اجتهاد نائل شد. در حالیکه بیش از 23 بهار از عمرش نگذشته بود.

با حمله قوم وحشی مغول به ایران و گرفتاری مردم به خطرها و آشوب ها، خواجه به وطن و دیار خویش بازگشت در حالیکه شهرها از سکنه خالی شده و مراکز علمی و فرهنگی تخریب بود. خواجه با دعوت سران اسماعیلیه به دربار ناصرالدین حکمران قهستان راه یافت و در همین زمان کتاب معروف اخلاق ناصری را نوشت. خواجه قریب 25 سال در قلعه های اسماعیلیه به سر برده با اینکه تحت نظر بوده و از جهت مذهبی با آنان سازگاری نداشت و از ظلم و ستم آنان نیز بیزار بود، اما خواجه طوسی در این دوران بیشترین استفاده را از کتابخانه آنها برد و چندین کتاب از آثار ارزنده او در این سالها نوشته شده است.

روز پنجم اسفند در تقویم ها، روز بزرگداشت دانشمند بزرگ ایرانی، خواجه نصیرالدین طوسی و روز مهندسی اعلام شده است. هفتصد و شسصت و دو سال از درگذشت دانشمند بزرگ ایرانی، خواجه نصیر می گذرد اما هنوز هم دستاوردهای علمی و نظریه های آن دانشمند ایرانی محل رجوع است.

خواجه نصیرالدین محمد بن حسن جهرودی طوسی مشهور به خواجه نصیرالدین طوسی، از اهالی جهرود از توابع قم بوده است که در 15م جمادی اول سال 597ق. به دنیا آمد. او، به تحصیل دانش علاقه ی فراوان داشت. دوره ی تحصیل ابتدائی را نزد دائی خود بابا افضل ایوبی کاشانی و فخرالدین داماد گذراند و از جوانی در علوم ریاضی، نجوم و حکمت سرآمد هم دوره ها یش بود و از دانشمندان معروف زمان خود گردید.

در آن روزگاری که آوازه ی دانش خواجه نصیر در همه جا پیچیده بود، رئیس ناصرالدین محتشم- که از دانشوران اسماعیلی بود- او را به قائنات دعوت کرد و مقدمش را بسیار گرامی داشت. خواجه، مدت ها در آن جا بود و کتاب تهذیب الاخلاق ابن مسکویه را به فارسی برگرداند و شرح داد و به نام «اخلاق ناصری» تألیف کرد.

خواجه نصیرالدین طوسی، در تمام امور کشوری و لشکری مغول، برای رسیدن به مقاصد عالی خود دخالت داشت و تا اندازه ای که توانست از پیشامدها و سختی های ناگوار- که متوجه جامعه ی مسلمانان می شد- جلوگیری می کرد؛ گاهی با سخنان علمی و زمانی با گفتگوهای مختلف و هنگامی با اندرزهای سیاسی مقاصد مهم و اساسی خود را با دست هلاکوخان به انجام می رساند. پیشرفت های علمی و نوازش فاضلان و عالمان با دست خواجه صورت می گرفت و به همین خاطر روز به روز در دربار هلاکو محبوب تر می شد و بیش تر مورد توجه خاص ایلخان قرار می گرفت.

خواجه نصیرالدین همیشه اصول و مقاصد دینی را مد نظر داشت و تمام رفتارهای سیاسی و علمی ای که شایسته ی هر مرد دینی آشنا به مصالح اجتماعی و سیاسی بود، به کار می بست.

از جمله ی اقدام های مهم خواجه نصیر-که تاریخ هرگز آن را فراموش نخواهد کرد- تأسیس رصدخانه ی مراغه می باشد که به فرمان او و با همراهی عده ای از فاضلان و دانشمندان بنا شد. این رصدخانه به دست فخرالدین ابوالسعادات احمد بن عثمان مراغی، معمار معروف آن عصر، ساخته شد.

در کنار رصدخانه، سرائی عالی برای خواجه و منجمان و مدرسه ا ی علمیه برای طالبان علم ساخته شد.

در سال 672ق.، خواجه نصیر با جمعی از شاگردان خود به بغداد رفت که باقی مانده ی کتاب های تاراج رفته را جمع آوری کند و به مراغه بفرستد، اما اجل مهلتش نداد و در تاریخ 18م ذیحجه ی سال 672ق. در بغداد دار فانی را بدرود گفت و پیکرش را به کاظمین بردند و در جوار دو امام معصوم به خاک سپرد

https://hawzah.net/fa/Occation/View/70178